Met de opkomst van sociale media komt de vraag bij bedrijven en onderwijsinstellingen: kun je de sociale media ook inzetten om te leren? Bolhuis en Simons schreven al: ‘Leren vindt plaats in interacties met anderen’ (naar een breder begrip van leren). Dus leren is van zichzelf al een sociaal proces. Ook Vygotsky ging er al van uit dat leren samen met anderen gebeurt, onder meer met hen die meer kennis hebben (denk aan de zone van de naaste ontwikkeling).

Betekent dit dan dat sociale media het leren kunnen ondersteunen? Het antwoord is ja, maar het gaat niet vanzelf. Bolhuis en Simons beweren ‘Leren door sociale interactie is leren waarin de actieve interactie tussen mensen een centrale rol speelt: het is leren met, van en door elkaar’. Dit betekent dat leren alleen mogelijk is als er sprake is van een bepaalde mate van activiteit. Het leren met behulp van sociale media vereist van de lerenden dat zij actief deelnemen in de sociale media, alleen dan is leren mogelijk.

Bolhuis en Simons onderscheiden zes vormen van leren door sociale interactie:

1. Informatie (uitleg) vragen en geven
2. Dialoog: samen verkennen van en zoeken naar (nieuwe of betere) oplossingen, benaderingen, ideeën
3. Brainstorm: door een groep genereren van zoveel mogelijk ideeën over en benaderingen van een bepaald probleem en vervolgens kritisch schiften op zoek naar de beste oplossing
4. Discussie: bij verschil van mening de eigen meningen verdedigen, uitleggen, vergelijken en evalueren
5. Samenwerken aan een bepaalde activiteit, een taak of probleem
6. Het omgaan met en/of oplossen van conflicten

Instellingen die met leren door sociale interactie ‘aan de slag willen’ moeten zich realiseren dat het zich in vele situaties voordat, zonder dat er sprake is van een vooropgezet leerdoel. Dit wordt ook wel informeel leren genoemd. Dit maakt dat het bereiken van wenselijke resultaten niet vanzelf gaat en er bij te weinig aandacht ook dingen geleerd kunnen worden die minder wenselijk zijn.

Bolhuis en Simons geven aan dat er in het reguliere onderwijs sprake is van een onderwaardering van leren door sociale interactie (van der Linden en Roelofs, 2000). Het individueel en abstract, theoretisch leren is meestal dominant. Wat hier sterk meespeelt is dat de resultaten van sociaal leren veel minder vanzelfsprekend geacht en veel minder hoog gewaardeerd worden. ‘De kennis die door sociale interactie wordt opgedaan lijkt te worden opgevat als van een andere, mindere orde dan de kennis die door theoretisch leren wordt verworven’.

Sociale media, maar ook communities of practice (Wenger, 1998), lerende teams, netwerken (Brenters, 1999) zouden het leren door sociale interactie een nieuwe impuls kunnen geven.Uit onderzoek blijkt dat 2/3 van de werknemers vinden hun leerinformatie (en -gedrag?) bij ‘peers’ (Informal Learning, Jay Cross). Sociale media beantwoorden aan deze behoefte.

In het artikel ‘Hoe professionals sociale media gebruiken of niet‘ wordt duidelijk dat professionals met name LinkedIn en Twitter gebruiken. Aangezien Facebook inmiddels in Nederland het grootste sociale netwerk is, zien we ook daar steeds meer bedrijven en instellingen. De professionals die de sociale media intensief gebruiken zetten dit vooral in om content te maken (bv. via blogs) en deze te delen met klanten en netwerk, om hiervan vervolgens de effectiviteit te meten. Steeds meer worden de sociale media ingezet/geanalyseerd om klantkennis op te bouwen. Voor de professional zelf wordt sociale media ingezet om het netwerk te vergroten en informatie (kennis) te verzamelen (soms al leads). Voor de organisatie waar de professional onderdeel vanuit maakt liggen de voordelen vooral in de marketing en kansen om relaties met klanten op te bouwen, maar ook het delen van kennis en ervaring met collega’s binnen de eigen organisatie. Er is nog veel gebrek aan kennis over de mogelijkheden van sociale media, dat terwijl sociale media juist een mogelijkheid bieden voor het delen van kennis.

Als het gaat om leren met behulp van sociale media, dan zit de meerwaarde vooral in het informele leren. Leren via sociale media is een manier om informeel te leren en dit moet je niet willen formaliseren. Vb. Je kan je studenten niet verplichten om je toe te voegen aan hun sociale netwerk omdat je hier “belangrijke” berichten op plaatst.

Mien Segers onderscheidt twee vormen van informeel leren: feedback vragen/zoeken en teamleren. Sociale media bieden o.a. mogelijkheid om snel verschillende mensen feedback te vragen. In het artikel Transfer of training: the role of feedback in supportive social networks staat het volgende: ‘This research indicates that it is more beneficial for transfer of training to increase the amount of people   providing feedback. Increasing the frequency of feedback seems counterproductive’.

De professional kan natuurlijk zelf het initiatief nemen tot het inzetten van sociale media voor zijn leren, maar de organisatie kan hier ook een rol in spelen. Maar hoe faciliteer je sociale media als organisatie? Wilfred Rubens verwijst in zijn blog naar Tora Estep’s Nine steps for choosing technology for social networking. In de kern komt het er op neer dat het belangrijk is om te focussen op het (leer)proces en niet op de tools (de technologie). De organisatie moet zich eerst afvragen of er  ruimte is voor informeel leren. Ook helpt het door als organisatie met behulp van sociale media zelf het goede voorbeeld te geven (zie de presentatie over sociale media bij de HAN #durfteleren). Geef de professionals ruimt om te experimenteren (get your hands dirty) en bereidt de professional voor op het leren en werken met social media (bv. gebrek aan controle). Stimuleer reflectie en evalueer en betrek de medewerkers bij de keuze van de tools.

Als een organisatie met sociale media aan de slag gaat ter ondersteuning van leren en trainen, wat kun je er dan mee? De inzet van sociale media kan op verschillende manieren waarde toevoegen aan het leerproces. Robert-Jan Simons onderscheidt de zeven pijlers van digitale didactiek en Wilfred Rubens heeft deze pijlers in een artikel uitgewerkt. De zeven pijlers zijn: